De kapitein binnenvaart bepaalt het beleid en de werkzaamheden aan boord van het binnenvaartschip. Tevens werkt hij/zij zelf mee aan de uitvoering van taken en begeleidt hij/zij bemanningsleden bij het (leren) uitvoeren van werkzaamheden. Hij/zij heeft diverse rollen van uitvoerend, organiserend, initiërend en innoverend tot leidinggevend, controlerend, aansturend en begeleidend. De kapitein binnenvaart werkt zelfstandig en heeft een grote verantwoordelijkheid. Hij/zij is eindverantwoordelijk voor het veilig en bedrijfseconomisch inzetten van het schip en de bemanning, met naleving van de wettelijke reglementen, het bedrijfsbeleid en/of regelingen. Tijdens alle werkzaamheden draagt hij/zij een hiërarchische en functionele verantwoordelijkheid. De kapitein binnenvaart is verantwoordelijk voor het onderhouden van de contacten met alle betrokken interne en externe partijen. De kapitein binnenvaart moet een afweging maken tussen de continuïteit en snelheid van het (laten) uitvoeren van de werkzaamheden en het garanderen van de veiligheid van schip, lading, mens en milieu. De kapitein binnenvaart kan geconfronteerd worden met onvoorziene en gevaarlijke omstandigheden die hem noodzaken om de werkzaamheden te wijzigen of zelfs stil te leggen met als consequentie dat deadlines niet behaald worden en het rendement onder druk komt te staan. Ook moet hij/zij bij moeilijkheden besluiten om zelf een oplossing te bedenken of ondersteuning in te schakelen bij externen, bedrijf of autoriteiten.